Trọng tài thương mại là một cơ chế giải quyết tranh chấp ngoài tòa án, mang lại nhiều thuận lợi cho các bên, đặc biệt là trong các hoạt động thương mại và đầu tư. Trong cơ chế này, hội đồng trọng tài giữ vai trò then chốt trong toàn bộ quá trình tố tụng, bởi họ chính là những “thẩm phán tư nhân” chịu trách nhiệm giải quyết các tranh chấp giữa các bên đương sự. Vậy ai sẽ là người chỉ định hội đồng trọng tài?
Căn cứ pháp lý
Luật Trọng tài thương mại năm 2010.
Hội đồng trọng tài là gì?
Hội đồng trọng tài là bộ phận chịu trách nhiệm giải quyết các tranh chấp thương mại tại trung tâm trọng tài thương mại. Hội đồng này bao gồm một hoặc nhiều trọng tài viên, được thành lập theo sự chỉ định của các bên tranh chấp, tuân thủ quy định pháp luật về trọng tài và quy tắc tố tụng của trung tâm trọng tài để xử lý vụ tranh chấp.
Theo quy định tại Khoản 5 Điều 3 Luật Trọng tài thương mại năm 2010, trọng tài viên là cá nhân được các bên lựa chọn hoặc được Trung tâm trọng tài hoặc Tòa án chỉ định để giải quyết tranh chấp theo quy định của pháp luật.
Đặc điểm của hội đồng trọng tài
Thứ nhất, hội đồng trọng tài là cơ quan giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại theo quy định của Luật Trọng tài thương mại năm 2010. Đây là một hình thức giải quyết tranh chấp với sự tham gia của bên thứ ba, có thể là một trọng tài viên duy nhất hoặc một hội đồng trọng tài.
Thứ hai, hội đồng trọng tài hoạt động dưới hình thức phi nhà nước. Hội đồng có thể hoạt động trong khuôn khổ một tổ chức trọng tài thống nhất với quy chế riêng hoặc mang tính chất vụ việc. Dù hoạt động dưới bất kỳ hình thức nào, hội đồng trọng tài luôn dựa trên sự thỏa thuận của các bên tranh chấp, không sử dụng quyền lực nhà nước để thực hiện nhiệm vụ.
Thứ ba, hội đồng trọng tài tuân thủ các quy chế giải quyết tranh chấp thông qua một thủ tục tố tụng nghiêm ngặt. Thủ tục này được quy định trong Luật Trọng tài thương mại năm 2010 và cụ thể hóa trong quy chế hoạt động của từng trung tâm trọng tài.
Thứ tư, kết quả giải quyết tranh chấp của hội đồng trọng tài là phán quyết do trọng tài tuyên, có giá trị ràng buộc đối với các bên trong vụ tranh chấp.
Thứ năm, hội đồng trọng tài được tổ chức dưới hai hình thức: trọng tài vụ việc và trọng tài quy chế. Cả hai hình thức đều có thẩm quyền tương đương trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại. Thành phần của hội đồng trọng tài, bao gồm một hoặc nhiều trọng tài viên, được xác định dựa trên sự thỏa thuận của các bên tranh chấp.
Trọng tài thương mại là cơ quan giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại được thành lập dựa trên sự thỏa thuận của các bên và quy định tại Luật Trọng tài thương mại năm 2010. Nếu các bên không đạt được thỏa thuận về việc thành lập hội đồng trọng tài, hội đồng này sẽ được chỉ định theo quy định của trung tâm trọng tài chịu trách nhiệm giải quyết tranh chấp.
Về quyền lựa chọn hội đồng trọng tài
Theo Luật Trọng tài thương mại năm 2010 và Luật Mẫu UNCITRAL, một đặc điểm nổi bật trong việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại là các bên tranh chấp được quyền thỏa thuận lựa chọn hội đồng trọng tài.
Hội đồng trọng tài được thành lập dựa trên sự thỏa thuận của các bên, qua đó trao cho hội đồng quyền thực hiện thẩm quyền tài phán. Số lượng trọng tài viên cũng do các bên linh hoạt thỏa thuận với nhau. Theo Luật Trọng tài thương mại năm 2010, hội đồng trọng tài có thể bao gồm một hoặc nhiều trọng tài viên, tùy thuộc vào sự thỏa thuận của các bên tranh chấp.
Hình thành hội đồng trọng tài quy chế
Trọng tài thương mại bao gồm hai hình thức chính: trọng tài vụ việc (Ad-hoc) và trọng tài thường trực (trọng tài quy chế). Hai hình thức này có các phương thức khác nhau để thành lập hội đồng trọng tài.
Luật Trọng tài thương mại năm 2010 định nghĩa trọng tài quy chế là hình thức trọng tài được tổ chức tại trung tâm trọng tài, tuân thủ quy tắc tố tụng của trung tâm. Trung tâm trọng tài có bộ máy tổ chức chặt chẽ, trụ sở hoạt động thường xuyên, danh sách trọng tài viên, và vận hành theo điều lệ cũng như quy chế tố tụng riêng.
Luật cũng cho phép các trung tâm trọng tài ban hành quy tắc tố tụng phù hợp với đặc thù riêng của mỗi trung tâm, nhằm tăng tính hấp dẫn với các bên tranh chấp. Trường hợp các bên không thỏa thuận hoặc nếu quy tắc tố tụng trọng tài của trung tâm không có quy định cụ thể, quy định pháp luật sẽ được áp dụng.
Về bản chất, hội đồng trọng tài quy chế được thành lập dựa trên sự lựa chọn của các bên tranh chấp từ danh sách trọng tài viên của trung tâm. Các bên có quyền chọn trọng tài viên tham gia hội đồng để giải quyết tranh chấp. Hội đồng trọng tài quy chế hoạt động theo quy tắc tố tụng thống nhất của trung tâm trọng tài và chỉ có thẩm quyền trong phạm vi vụ tranh chấp mà các bên đã lựa chọn.
Hội đồng trọng tài quy chế được thành lập tại trung tâm trọng tài thông qua sự lựa chọn của các bên tranh chấp hoặc theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp không có thỏa thuận cụ thể giữa các bên hoặc quy tắc tố tụng của trung tâm trọng tài không quy định khác, hội đồng trọng tài sẽ được thành lập như sau:
Trường hợp có ba trọng tài viên
- Khi nộp đơn khởi kiện, nguyên đơn phải chỉ định một trọng tài viên hoặc yêu cầu trung tâm trọng tài chỉ định thay. Tên và địa chỉ của trọng tài viên này phải được cung cấp rõ ràng.
- Trong vòng 30 ngày từ khi nhận được đơn khởi kiện và yêu cầu chọn trọng tài viên do trung tâm trọng tài gửi, bị đơn phải chọn trọng tài viên hoặc yêu cầu chủ tịch trung tâm trọng tài chỉ định thay.
- Nếu bị đơn không thực hiện lựa chọn hoặc không đề nghị chủ tịch trung tâm chỉ định trọng tài viên trong thời hạn quy định, thì trong vòng 7 ngày sau khi hết hạn 30 ngày, chủ tịch trung tâm trọng tài sẽ chỉ định trọng tài viên cho bị đơn.
Trường hợp vụ tranh chấp có nhiều bị đơn
Trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện do trung tâm trọng tài gửi, các bị đơn phải thống nhất chọn một trọng tài viên hoặc yêu cầu chỉ định trọng tài viên thay mặt mình. Nếu các bị đơn không đạt được sự thống nhất, thì trong vòng 7 ngày sau khi hết hạn 30 ngày, chủ tịch trung tâm trọng tài sẽ chỉ định trọng tài viên cho các bị đơn.
Trong vòng 15 ngày kể từ khi các trọng tài viên được chọn bởi các bên hoặc được chỉ định bởi chủ tịch trung tâm trọng tài, những trọng tài viên này sẽ bầu một trọng tài viên khác làm chủ tịch hội đồng trọng tài. Nếu hết hạn 15 ngày mà không bầu được, thì trong vòng 7 ngày kể từ khi hết thời hạn đó, chủ tịch trung tâm trọng tài sẽ chỉ định chủ tịch hội đồng trọng tài.
Trường hợp có một trọng tài viên
Nếu các bên thỏa thuận để vụ tranh chấp được giải quyết bởi một trọng tài viên duy nhất nhưng không thể thống nhất lựa chọn trong vòng 30 ngày kể từ ngày bị đơn nhận được đơn khởi kiện, thì theo yêu cầu của một hoặc cả hai bên, chủ tịch trung tâm trọng tài sẽ chỉ định trọng tài viên duy nhất trong vòng 15 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu.
Hình thành hội đồng trọng tài vụ việc
Trọng tài vụ việc là hình thức trọng tài được thành lập bởi các bên chỉ để giải quyết một vụ tranh chấp cụ thể. Sau khi giải quyết xong tranh chấp, trọng tài vụ việc sẽ tự giải thể. Khác với trọng tài thường trực, trọng tài vụ việc không có trụ sở cố định và không bị ràng buộc bởi bất kỳ quy tắc xét xử nào. Trong các tranh chấp sử dụng trọng tài vụ việc, các bên thường thỏa thuận chỉ cần một trọng tài viên. Điều này cho thấy việc hình thành hội đồng trọng tài phụ thuộc vào sự thỏa thuận giữa các bên. Nếu không đạt được thỏa thuận, hội đồng trọng tài sẽ được thành lập theo trình tự và thủ tục quy định trong Luật Trọng tài thương mại năm 2010.
Theo quy định của Luật Trọng tài thương mại, trọng tài vụ việc là phương thức giải quyết tranh chấp được các bên thỏa thuận thành lập để giải quyết một vụ việc cụ thể và sẽ chấm dứt hoạt động ngay sau khi vụ việc được giải quyết. Như vậy, hội đồng trọng tài vụ việc được hình thành dựa trên sự chỉ định của các bên tranh chấp.
Khi xảy ra tranh chấp kinh doanh thương mại, các bên sẽ thỏa thuận thành lập hội đồng trọng tài vụ việc để giải quyết. Trường hợp bị đơn không lựa chọn trọng tài viên trong thời hạn quy định, nguyên đơn có quyền yêu cầu tòa án chỉ định trọng tài viên để tiến hành giải quyết tranh chấp.
Quý khách hàng có nhu cầu tư vấn pháp luật doanh nghiệp, giải quyết tranh chấp thông qua phương thức trọng tài thương mại xin vui lòng liên hệ LTV để được hỗ trợ nhanh nhất, hiệu quả nhất!
