Đề xuất thế chấp quyền tác giả quyền sở hữu công nghiệp để vay vốn

Trong bối cảnh doanh nghiệp ngày càng cần nguồn vốn để phát triển, việc tận dụng tài sản trí tuệ như một công cụ tài chính đang thu hút nhiều sự quan tâm. Mới đây, cơ quan quản lý đã đưa ra đề xuất cho phép sử dụng thế chấp quyền tác giả quyền sở hữu công nghiệp để vay vốn, mở ra một kênh huy động vốn mới cho các doanh nghiệp sáng tạo, startup và đơn vị đổi mới công nghệ. Tuy nhiên, đây mới chỉ là dự thảo và còn nhiều vấn đề cần bàn như cơ chế định giá, thủ tục đăng ký, cũng như rủi ro khi xử lý tài sản bảo đảm. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết nội dung đề xuất, lợi ích và thách thức tiềm ẩn, đồng thời cung cấp thêm các thông tin thực tế về nghĩa vụ thuế, chi phí vận hành và bảo hiểm mà doanh nghiệp cần lưu ý để có sự chuẩn bị tốt nhất.

Mục lục

Bối cảnh và phạm vi đề xuất

Trong những năm gần đây, vấn đề huy động vốn cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đặc biệt là startup, luôn là một thách thức lớn. Nhiều doanh nghiệp sở hữu khối lượng tài sản trí tuệ đáng kể như sáng chế, nhãn hiệu hay bản quyền tác phẩm, nhưng lại gặp khó khăn khi chuyển đổi các giá trị vô hình này thành dòng vốn thực tế. Trước thực tế đó, cơ quan quản lý đã đưa ra đề xuất cho phép doanh nghiệp sử dụng hình thức thế chấp quyền tác giả quyền sở hữu công nghiệp để vay vốn. Đây là một bước đi mang tính đột phá, bởi nếu được thông qua, chính sách này sẽ mở ra một kênh tiếp cận vốn hoàn toàn mới dựa trên tài sản trí tuệ thay vì chỉ dựa vào bất động sản hoặc tài sản hữu hình như trước đây.

Điểm đáng chú ý của đề xuất là phạm vi rất rộng, bao gồm cả quyền tài sản phát sinh từ quyền tác giả, quyền liên quan và phần lớn quyền sở hữu công nghiệp (trừ chỉ dẫn địa lý). Điều này giúp nhiều doanh nghiệp có thể tận dụng lợi thế sáng tạo, biến những sản phẩm trí tuệ như phần mềm, thiết kế kỹ thuật, logo hay nhãn hiệu thành tài sản có giá trị bảo đảm trước các tổ chức tín dụng. Đề xuất cũng đặt ra yêu cầu hợp đồng thế chấp phải lập bằng văn bản, nêu rõ tình trạng pháp lý của tài sản trí tuệ và đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền để bảo đảm hiệu lực đối kháng với bên thứ ba.

Tuy nhiên, phạm vi đề xuất vẫn còn đang trong giai đoạn lấy ý kiến và chưa trở thành quy định chính thức. Do đó, doanh nghiệp cần theo dõi sát sao tiến trình xây dựng luật để có sự chuẩn bị phù hợp. Việc chuẩn bị không chỉ nằm ở khía cạnh pháp lý mà còn bao gồm cả quản trị tài chính, bởi ngoài việc tận dụng tài sản trí tuệ để vay vốn, doanh nghiệp vẫn phải đảm bảo cân đối được các khoản phí khi vận hành doanh nghiệp như thuế giá trị gia tăng, bảo hiểm xã hội hay chi phí quản lý. Có thể thấy, đề xuất này mở ra cơ hội lớn nhưng đồng thời cũng đòi hỏi doanh nghiệp phải có sự chủ động trong quản lý và hoạch định chiến lược phát triển bền vững.

Nội dung đề xuất đối với quyền tác giả và quyền liên quan

Theo dự thảo, các quyền tài sản thuộc quyền tác giả và quyền liên quan sẽ có thể được sử dụng làm tài sản thế chấp trong giao dịch vay vốn. Điều này bao gồm quyền khai thác tác phẩm dưới nhiều hình thức như sao chép, phân phối, truyền đạt tới công chúng hay chuyển nhượng quyền sử dụng. Việc đưa các quyền này vào diện có thể thế chấp tạo điều kiện cho những cá nhân và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo, xuất bản, phần mềm, âm nhạc hay điện ảnh có thêm lựa chọn khi cần huy động vốn.

Để đảm bảo tính minh bạch, dự thảo quy định hợp đồng thế chấp quyền tác giả phải được lập bằng văn bản và đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền. Hợp đồng cần mô tả rõ tình trạng bảo hộ của tác phẩm, liệu tác phẩm đã được đăng ký bản quyền hay chưa, có đang trong quá trình chuyển nhượng hoặc cấp phép khai thác cho bên thứ ba hay không. Nếu tác phẩm thuộc sở hữu chung, tất cả đồng chủ sở hữu đều phải đồng ý bằng văn bản thì giao dịch thế chấp mới có giá trị pháp lý. Đây là bước quan trọng để tránh phát sinh tranh chấp giữa các bên có quyền lợi liên quan.

Một điểm đáng chú ý khác là khi bên vay vi phạm nghĩa vụ, bên nhận thế chấp có quyền xử lý tài sản bằng cách khai thác, chuyển nhượng hoặc tổ chức bán đấu giá quyền tài sản gắn với tác phẩm. Tuy nhiên, quá trình xử lý này phải tuyệt đối tôn trọng quyền nhân thân của tác giả như quyền đứng tên trên tác phẩm hoặc quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm. Ví dụ, nếu một doanh nghiệp công nghệ mang phần mềm đã được đăng ký bản quyền đi thế chấp và sau đó vi phạm nghĩa vụ trả nợ, ngân hàng chỉ có quyền khai thác thương mại phần mềm đó chứ không thể thay đổi tên tác giả hay chỉnh sửa nội dung phần mềm làm ảnh hưởng tới danh dự của người sáng tạo.

Từ góc nhìn thực tiễn, việc cho phép thế chấp quyền tác giả và quyền liên quan có thể tạo ra nguồn vốn quan trọng cho doanh nghiệp sáng tạo, nhưng cũng đặt ra nhiều yêu cầu mới về quản lý. Ngoài việc tuân thủ các thủ tục pháp lý, doanh nghiệp vẫn phải đảm bảo thực hiện đầy đủ các khoản phí khi vận hành doanh nghiệp, bao gồm chi phí duy trì giấy phép, bảo hiểm cho nhân sự tham gia sản xuất sáng tạo và cả chi phí thuế liên quan đến hoạt động kinh doanh tác phẩm. Đây chính là điểm doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi tận dụng cơ chế mới này để tránh rủi ro tài chính về sau.

Nội dung đề xuất đối với quyền sở hữu công nghiệp

Trong phạm vi dự thảo, các quyền sở hữu công nghiệp như sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, tên thương mại hay bí mật kinh doanh đều được đề xuất cho phép sử dụng làm tài sản thế chấp. Điểm duy nhất bị loại trừ là chỉ dẫn địa lý, bởi đây là loại tài sản gắn với cộng đồng hoặc vùng lãnh thổ nên không thuộc quyền sở hữu riêng của doanh nghiệp hay cá nhân. Đây là sự mở rộng đáng kể, bởi phần lớn doanh nghiệp hiện nay đều có ít nhất một nhãn hiệu hoặc tên thương mại đã đăng ký, do đó tiềm năng khai thác tài chính từ tài sản trí tuệ sẽ rất lớn.

Để đảm bảo tính pháp lý, hợp đồng thế chấp quyền sở hữu công nghiệp bắt buộc phải lập bằng văn bản và đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền. Trong hợp đồng phải nêu rõ tình trạng bảo hộ của quyền sở hữu công nghiệp, chẳng hạn một nhãn hiệu đã được cấp văn bằng bảo hộ đến năm nào, có đang được chuyển giao quyền sử dụng cho bên thứ ba hay không. Nếu quyền sở hữu thuộc sở hữu chung, tất cả đồng chủ sở hữu phải đồng ý bằng văn bản thì giao dịch thế chấp mới hợp lệ. Bên cạnh đó, dự thảo còn đặt ra trách nhiệm cho bên thế chấp trong việc duy trì hiệu lực văn bằng bảo hộ. Ví dụ, nếu một doanh nghiệp thế chấp bằng sáng chế thì phải tiếp tục nộp lệ phí duy trì hằng năm để sáng chế không bị mất hiệu lực, nếu không sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của bên nhận thế chấp.

Trong trường hợp bên vay không thực hiện nghĩa vụ, bên nhận thế chấp có quyền xử lý tài sản bằng cách khai thác quyền, chuyển nhượng hoặc tổ chức bán đấu giá quyền sở hữu công nghiệp. Điều này mở ra khả năng ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng có thể khai thác thương mại nhãn hiệu, sáng chế hay kiểu dáng công nghiệp đã được thế chấp để thu hồi vốn. Tuy nhiên, dự thảo cũng nhấn mạnh việc xử lý này phải tuân thủ chặt chẽ quy định pháp luật và Chính phủ sẽ ban hành hướng dẫn chi tiết. Điều này nhằm hạn chế rủi ro phát sinh, đặc biệt trong bối cảnh giá trị quyền sở hữu công nghiệp thường khó định giá và dễ xảy ra tranh chấp.

Thực tế, tại nhiều quốc gia phát triển, việc sử dụng quyền sở hữu công nghiệp làm tài sản thế chấp đã trở nên phổ biến, giúp doanh nghiệp khai thác tối đa giá trị sáng tạo. Với Việt Nam, nếu quy định này được thông qua, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ có thêm cơ hội tiếp cận nguồn vốn ngân hàng. Tuy nhiên, đi kèm với đó là trách nhiệm quản lý và duy trì tài sản trí tuệ, cũng như nghĩa vụ về thuế và chi phí vận hành khác. Một doanh nghiệp sở hữu nhiều nhãn hiệu nhưng không nộp đầy đủ phí duy trì hằng năm hoặc chậm nộp thuế thu nhập doanh nghiệp có thể mất uy tín và gặp khó khi đăng ký thế chấp. Do vậy, việc nắm rõ các khoản phí khi vận hành doanh nghiệp và lên kế hoạch tài chính dài hạn là yếu tố then chốt để tận dụng hiệu quả chính sách mới này.

Cơ sở pháp lý và sự cần thiết của đề xuất

Đề xuất cho phép thế chấp quyền tác giả quyền sở hữu công nghiệp để vay vốn không xuất phát một cách ngẫu nhiên mà có cơ sở pháp lý rõ ràng trong hệ thống pháp luật hiện hành. Bộ luật Dân sự 2015 đã quy định tài sản có thể dùng để thế chấp bao gồm cả tài sản hữu hình và tài sản vô hình. Tuy nhiên, trong thực tế áp dụng, tài sản vô hình như quyền sở hữu trí tuệ lại thường gặp vướng mắc vì thiếu quy định cụ thể về phạm vi, điều kiện và thủ tục. Chính vì vậy, việc đưa ra dự thảo bổ sung nhằm cụ thể hóa và tạo hành lang pháp lý rõ ràng là cần thiết để bảo đảm tính thống nhất và minh bạch.

Ngoài ra, Nghị định 21/2021/NĐ-CP về giao dịch bảo đảm cũng đã đề cập đến việc thế chấp quyền tài sản. Tuy nhiên, nghị định này chưa đi sâu vào đặc thù của tài sản trí tuệ, vốn mang tính vô hình, khó định giá và có thể gắn liền với quyền nhân thân. Điều đó khiến ngân hàng và các tổ chức tín dụng e ngại trong việc chấp nhận loại tài sản này làm bảo đảm cho các khoản vay. Đề xuất lần này hướng đến việc khắc phục khoảng trống pháp lý, đồng thời tạo điều kiện để thị trường tài chính Việt Nam tiệm cận hơn với thông lệ quốc tế.

Sự cần thiết của đề xuất còn đến từ nhu cầu thực tế. Theo thống kê, Việt Nam hiện có hàng chục nghìn văn bằng bảo hộ sáng chế, kiểu dáng công nghiệp và hàng trăm nghìn nhãn hiệu đã được cấp. Đây là nguồn tài sản vô hình khổng lồ nhưng chưa được khai thác đúng mức trong hoạt động tài chính. Nếu có hành lang pháp lý rõ ràng, các doanh nghiệp có thể biến những tài sản này thành nguồn vốn thực sự, thay vì để chúng “ngủ yên” trong giấy chứng nhận. Đồng thời, điều này cũng khuyến khích doanh nghiệp chú trọng hơn đến việc đăng ký và bảo vệ tài sản trí tuệ của mình, qua đó nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường.

Tuy nhiên, song song với cơ hội, đề xuất cũng đặt ra những thách thức mới cho cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Việc định giá tài sản trí tuệ cần có chuẩn mực, phương pháp thống nhất và đội ngũ thẩm định chuyên nghiệp. Các khoản phí khi vận hành doanh nghiệp, như chi phí duy trì hiệu lực văn bằng bảo hộ, thuế và bảo hiểm, cũng trở thành yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng dùng tài sản trí tuệ làm bảo đảm. Đây chính là những vấn đề mà dự thảo luật cần tiếp tục hoàn thiện để có thể triển khai hiệu quả trong thực tế.

Những điểm còn bỏ ngỏ và thách thức cần giải quyết

Mặc dù đề xuất cho phép thế chấp quyền tác giả quyền sở hữu công nghiệp để vay vốn được đánh giá là một bước tiến quan trọng, nhưng vẫn còn nhiều điểm bỏ ngỏ cần được giải quyết trước khi có thể áp dụng trong thực tế. Trước hết là vấn đề định giá tài sản trí tuệ. Khác với bất động sản hay máy móc thiết bị có giá trị thị trường rõ ràng, tài sản trí tuệ thường mang tính vô hình và giá trị của nó phụ thuộc vào khả năng khai thác thương mại. Một sáng chế có thể mang lại doanh thu lớn nếu được ứng dụng rộng rãi, nhưng cũng có thể không có giá trị thực tế nếu chưa tìm được thị trường. Do đó, việc xây dựng chuẩn mực định giá thống nhất là điều kiện tiên quyết để chính sách này khả thi.

Ngoài ra, thủ tục đăng ký hợp đồng thế chấp cũng là vấn đề cần làm rõ. Hiện nay, chưa có cơ quan chuyên trách nào chịu trách nhiệm riêng về việc đăng ký hợp đồng thế chấp quyền sở hữu trí tuệ. Nếu giao cho Cục Bản quyền hoặc Cục Sở hữu trí tuệ, cần quy định cụ thể về quy trình, thời hạn xử lý và phạm vi công khai thông tin để đảm bảo tính minh bạch. Bên cạnh đó, mối quan hệ giữa hợp đồng thế chấp và các hợp đồng cấp phép, chuyển nhượng quyền sử dụng đã ký trước đó cũng cần được giải quyết để tránh xung đột quyền lợi.

Một thách thức khác là bảo vệ quyền nhân thân của tác giả và chủ sở hữu khi xử lý tài sản thế chấp. Ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng khi xử lý tài sản phải tôn trọng quyền được đứng tên, quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm và các yếu tố gắn liền với danh dự, uy tín của tác giả. Đây là điểm đặc thù khiến việc xử lý tài sản trí tuệ phức tạp hơn nhiều so với các loại tài sản khác.

Từ góc độ doanh nghiệp, thách thức lớn nhất là vừa phải đảm bảo duy trì hiệu lực văn bằng bảo hộ, vừa phải cân đối các khoản phí khi vận hành doanh nghiệp. Ngoài lệ phí duy trì bảo hộ sáng chế, kiểu dáng hay nhãn hiệu, doanh nghiệp còn phải chi trả các loại thuế thường xuyên và nghĩa vụ bảo hiểm xã hội cho người lao động. Nếu không tính toán kỹ, việc sử dụng tài sản trí tuệ để vay vốn có thể trở thành gánh nặng thay vì cơ hội. Ví dụ, một công ty phần mềm nhỏ có thể đăng ký bản quyền sản phẩm của mình để thế chấp vay vốn mở rộng thị trường, nhưng nếu không dự trù trước chi phí duy trì bảo hộ và thuế thu nhập doanh nghiệp, họ có thể rơi vào tình trạng mất cân đối tài chính.

Tác động dự kiến đối với doanh nghiệp và thị trường

Nếu đề xuất được thông qua, tác động đầu tiên và dễ nhận thấy nhất là doanh nghiệp sáng tạo, đặc biệt là các startup công nghệ, sẽ có thêm một kênh tiếp cận vốn mới. Trong bối cảnh các tài sản hữu hình hạn chế, việc tận dụng quyền sở hữu trí tuệ làm tài sản bảo đảm sẽ giúp nhiều doanh nghiệp biến ý tưởng sáng tạo thành sản phẩm thương mại. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Đối với thị trường tài chính, sự xuất hiện của loại hình tài sản bảo đảm mới sẽ tạo ra nhiều cơ hội nhưng cũng đòi hỏi ngân hàng và các tổ chức tín dụng phải thay đổi cách tiếp cận. Họ cần xây dựng quy trình thẩm định riêng, phát triển đội ngũ chuyên gia định giá tài sản trí tuệ và thiết lập cơ chế quản trị rủi ro phù hợp. Nếu làm tốt, đây sẽ là động lực để hình thành thị trường giao dịch tài sản trí tuệ minh bạch và chuyên nghiệp hơn.

Tuy nhiên, cần nhìn nhận rằng những tác động tích cực này sẽ không đến ngay lập tức. Quá trình triển khai chính sách đòi hỏi thời gian để hoàn thiện khung pháp lý, xây dựng chuẩn mực định giá và đào tạo nhân lực. Trong giai đoạn đầu, chỉ những doanh nghiệp có tài sản trí tuệ rõ ràng, đã được đăng ký và khai thác hiệu quả mới dễ dàng tiếp cận cơ chế này. Các doanh nghiệp khác sẽ cần chuẩn bị kỹ lưỡng hơn, từ việc đăng ký bảo hộ đến việc quản lý hồ sơ pháp lý.

Ngoài ra, việc vay vốn dựa trên tài sản trí tuệ không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp có thể bỏ qua các nghĩa vụ tài chính khác. Họ vẫn phải duy trì các khoản phí khi vận hành doanh nghiệp như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, bảo hiểm xã hội, y tế, thất nghiệp cho người lao động. Đây là những yếu tố quyết định đến sức khỏe tài chính tổng thể và uy tín của doanh nghiệp trong mắt các tổ chức tín dụng. Như vậy, để tận dụng được cơ hội từ chính sách mới, doanh nghiệp cần đồng thời quản trị tốt cả tài sản trí tuệ và dòng tiền vận hành hàng ngày.

Doanh nghiệp cần chuẩn bị gì trước khi áp dụng

Để có thể tận dụng cơ hội từ đề xuất thế chấp quyền tác giả quyền sở hữu công nghiệp để vay vốn, doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng ngay từ bây giờ. Trước tiên, doanh nghiệp phải tiến hành kiểm kê toàn bộ danh mục tài sản trí tuệ của mình, bao gồm các bằng độc quyền sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu hay giấy chứng nhận quyền tác giả. Việc rà soát này giúp xác định tình trạng pháp lý của từng tài sản, thời hạn bảo hộ còn hiệu lực bao lâu và có đang vướng vào tranh chấp hay chuyển nhượng cho bên thứ ba hay không. Đây là bước cơ bản để chứng minh giá trị và tính hợp pháp của tài sản khi đưa vào thế chấp.

Song song với đó, doanh nghiệp nên chuẩn bị hồ sơ chứng minh quyền sở hữu một cách đầy đủ, bao gồm giấy tờ gốc, biên bản gia hạn, hợp đồng cấp phép hoặc hợp đồng chuyển nhượng. Đặc biệt, đối với những tài sản trí tuệ sắp hết hạn bảo hộ, cần nhanh chóng làm thủ tục gia hạn để đảm bảo tính liên tục về pháp lý. Việc này không chỉ giúp nâng cao giá trị tài sản khi định giá mà còn tạo được sự tin tưởng từ phía ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng.

Một bước chuẩn bị quan trọng khác là xây dựng phương án định giá nội bộ và dự kiến phương án khai thác thương mại. Ví dụ, một công ty công nghệ sở hữu bằng sáng chế về giải pháp phần mềm có thể đưa ra báo cáo chứng minh doanh thu hằng năm từ việc cấp phép cho đối tác. Điều này giúp ngân hàng hình dung rõ hơn giá trị kinh tế thực tế của tài sản, từ đó dễ dàng chấp nhận cho vay. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng nên thiết kế các điều khoản mẫu cho hợp đồng thế chấp, nêu rõ phạm vi khai thác khi xử lý tài sản, nghĩa vụ bảo toàn quyền sở hữu trí tuệ và trách nhiệm của các bên.

Tuy nhiên, để tận dụng được chính sách này, doanh nghiệp không chỉ quan tâm đến tài sản trí tuệ mà còn phải đảm bảo sức khỏe tài chính tổng thể. Các khoản phí khi vận hành doanh nghiệp như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, bảo hiểm xã hội cho nhân viên và chi phí quản lý thường xuyên vẫn cần được thực hiện đầy đủ, vì đây là yếu tố quyết định khả năng vay vốn. Một doanh nghiệp dù sở hữu nhiều tài sản trí tuệ nhưng nếu liên tục vi phạm nghĩa vụ thuế hoặc chậm nộp bảo hiểm xã hội sẽ khó có được niềm tin từ ngân hàng.

Đề xuất và khuyến nghị để hoàn thiện chính sách

Để đề xuất thế chấp quyền tác giả quyền sở hữu công nghiệp để vay vốn có thể đi vào thực tế, việc hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế thực thi là vô cùng cần thiết. Trước hết, Nhà nước cần ban hành các chuẩn mực định giá tài sản trí tuệ rõ ràng. Hiện nay, việc xác định giá trị của một sáng chế, nhãn hiệu hay tác phẩm còn phụ thuộc nhiều vào thỏa thuận giữa các bên, dẫn đến sự chênh lệch lớn và khó tạo niềm tin cho ngân hàng. Nếu có bộ tiêu chí định giá thống nhất, doanh nghiệp sẽ dễ dàng chứng minh giá trị tài sản, còn tổ chức tín dụng có cơ sở để thẩm định và ra quyết định cho vay.

Tiếp theo, cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giao dịch tài sản trí tuệ. Đây sẽ là kho thông tin tập trung, công khai tình trạng bảo hộ, giá trị tham chiếu và các giao dịch thế chấp đã đăng ký. Khi dữ liệu minh bạch, ngân hàng có thể kiểm tra nhanh tình trạng tài sản, giảm thiểu rủi ro pháp lý. Doanh nghiệp cũng có thêm căn cứ để tham khảo khi định giá và thương lượng hợp đồng. Một hệ thống dữ liệu mở như vậy không chỉ hỗ trợ quá trình thế chấp mà còn thúc đẩy sự phát triển của thị trường giao dịch tài sản trí tuệ.

Ngoài ra, việc ban hành mẫu hợp đồng thế chấp quyền tác giả và quyền sở hữu công nghiệp là điều cần thiết. Mẫu hợp đồng này nên bao gồm các điều khoản cơ bản như phạm vi tài sản, nghĩa vụ duy trì hiệu lực, phương án xử lý tài sản khi vi phạm nghĩa vụ và cơ chế bảo vệ quyền nhân thân. Khi có mẫu chuẩn, doanh nghiệp sẽ tiết kiệm được thời gian soạn thảo, còn ngân hàng yên tâm hơn trong việc tiếp nhận tài sản bảo đảm. Đồng thời, các cơ quan quản lý cũng dễ dàng kiểm tra, giám sát và xử lý tranh chấp nếu có.

Một khuyến nghị khác là tăng cường đào tạo và hướng dẫn cho cán bộ ngân hàng, tổ chức tín dụng và cả doanh nghiệp về nghiệp vụ thế chấp tài sản trí tuệ. Đây là lĩnh vực mới, đòi hỏi kiến thức chuyên môn sâu, từ pháp lý đến tài chính. Nếu không có sự chuẩn bị, cả doanh nghiệp lẫn ngân hàng đều có thể lúng túng khi triển khai. Chính vì vậy, các khóa đào tạo, hội thảo và tài liệu hướng dẫn sẽ giúp các bên nâng cao năng lực, hạn chế rủi ro và khai thác hiệu quả chính sách mới.

Cuối cùng, cần có cơ chế giám sát và xử lý vi phạm rõ ràng. Khi doanh nghiệp không thực hiện nghĩa vụ, việc xử lý tài sản trí tuệ phải tuân thủ đúng quy trình, vừa đảm bảo quyền lợi của bên nhận thế chấp vừa bảo vệ quyền nhân thân của tác giả hoặc chủ sở hữu. Nếu không có cơ chế chặt chẽ, chính sách có thể bị lợi dụng, gây ra tranh chấp phức tạp và làm mất niềm tin vào thị trường.

Tất cả những khuyến nghị này, nếu được triển khai đồng bộ, sẽ biến đề xuất từ ý tưởng thành công cụ tài chính thực sự hữu ích. Doanh nghiệp có thể tiếp cận nguồn vốn mới để phát triển, ngân hàng có thêm sản phẩm tín dụng an toàn, còn Nhà nước thúc đẩy được thị trường sáng tạo và đổi mới. Đây chính là hướng đi phù hợp để gắn kết giá trị tài sản trí tuệ với dòng chảy kinh tế, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp cân đối hiệu quả các khoản phí khi vận hành doanh nghiệp.

Kết luận

Đề xuất cho phép thế chấp quyền tác giả quyền sở hữu công nghiệp để vay vốn mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nền kinh tế số và đổi mới sáng tạo ngày càng phát triển. Đây không chỉ là một cơ chế mới giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn mà còn là động lực thúc đẩy đăng ký, quản lý và khai thác hiệu quả tài sản trí tuệ vốn đang bị bỏ ngỏ trong nhiều năm. Tuy nhiên, để đề xuất đi vào thực tế, Nhà nước cần sớm ban hành các quy định chi tiết về định giá, đăng ký và xử lý tài sản bảo đảm, đồng thời hỗ trợ nâng cao năng lực cho cả doanh nghiệp và tổ chức tín dụng.

Về phía doanh nghiệp, cơ hội luôn đi kèm trách nhiệm. Ngoài việc khai thác tài sản trí tuệ để vay vốn, doanh nghiệp vẫn cần quản trị tài chính bền vững, tuân thủ đầy đủ các khoản phí khi vận hành doanh nghiệp như thuế, bảo hiểm xã hội và chi phí duy trì hiệu lực quyền sở hữu trí tuệ. Chỉ khi cân đối tốt cả hai yếu tố – tận dụng cơ hội từ chính sách mới và duy trì nền tảng tài chính ổn định – doanh nghiệp mới có thể phát triển lâu dài và bền vững.

Có thể nói, nếu được hoàn thiện, đề xuất này sẽ mở ra một kỷ nguyên mới cho thị trường giao dịch tài sản trí tuệ tại Việt Nam, biến những giá trị vô hình trở thành nguồn lực thực sự, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thúc đẩy nền kinh tế tri thức trong giai đoạn hội nhập toàn cầu.